میلاد حضرت رسول(ص) و میلاد امام صادق(ع)
دانی که مهد عرض چرا پر معطّر است؟
مولود سروران سبب مشک و عنبر است
هفدهم ربیع نخست آفتاب و ماه
پرده ز رخ فکنده که عید موقّر[1] است
مقصود از آفتاب جهانتاب عقل کل
خلق از دل محمّد و ختم پیمبر است
امام صادق(ع)
دییولّه بیزلره عالمده جعفری مذهب
عیاندی مسئله ، روشندی گون کیمی مطلب
امام جعفر صادقدی رکن دین مبین
اودور مروّج احکام و مذهب و آئین
آتاسی حضرت باقردی حجّت باری
آناسی بنت محمّددور ، امّ فروه[1] یقین
[1] - ام فروه : ام فروه، همسر امام باقر(ع) و مادر امام صادق (ع)، دختر قاسم بن محمد بن ابی بکر بود.
پدرش قاسم از افراد مورد اطمینان و اصحاب امام سجاد (ع) بود و به فقیه اهل حجاز شهرت داشت. ام فروه در قبرستان بقیع مدفون است.
از آنجا که‌ام فروه هم از طریق مادر و هم از طریق پدر از نسل ابابکر است، امام صادق را دوباره نوه ابابکر خوانده‌اند. اهل سنت روایتی از امام صادق (ع) با مضمون «ولدنی ابابکر مرتین» نقل می‌کنند، در این روایت امام خود را دوبار فرزند ابابکر خطاب کرده‌است. این روایت از نظر شیعه جعلی است و با توجه به معیارهای حدیثی اهل سنت نیز قابل اعتماد نیست.
به جا آوردن مدح و ثنای خداوند – جلّ جلاله – پیش از درخواست حوائج
محمّد بن مسلم[1] گوید امام صادق(ع) فرمود :
«در کتاب و دست نوشتِ علی(ع)[2] آمده است که مدح و ستایش پیش از مسئلت و خواستن حاجت است ، پس هر گاه خواستید به درگاه خدا دعا کنید ابتدا ثنای او را بگوئید.»
[1] - محمد بن مسلم ثقفی از اصحاب بزرگ امام باقر و امام صادق علیهماالسلام بود. اهل کوفه بود و در سال 150 هجری قمری فوت کرد.
چند روایت درباره‌ی جایگاه محمد بن مسلم نزد امامان:
1- محمد بن مسلم گفت هر مسأله‌ای به ذهن من خطور می‌کرد از امام باقر و امام صادق علیهما السلام می‌پرسیدم تا اینکه مجموعه سؤالاتم از آنها به هزاران حدیث منجر شد.
2- محمد بن مسلم گفت روزی از امام باقر علیه السلام سوالی کردم.
فرمود:« تو چه جثّه‌ی کوچکی داری و چه مسائل بزرگی می پرسی!» آن‌گاه چهار روز بعد فرمود:« تو اهلیّت جواب آن مسأله را داری.» و پاسخم را داد.
3- ابن ابی یعفور به امام صادق علیه السلام گفت:«من نمی‌توانم همیشه خدمت شما برسم و از من سؤالاتی می شود که جواب آنها را نمی دانم.»
فرمود:« چرا نزد محمد بن مسلم نمی روی؟ او از پدرم علم آموخته و مورد رضایت ایشان بوده است.»
4- خبر بیماری محمد بن مسلم به امام باقر علیه السلام رسید. امام توسط غلام خود برایش شربتی فرستاد؛ غلام به مسلم گفت:« امام فرمود این را بنوش و نزد ما بیا.»
محمد بن مسلم که به شدت رنجور شده بود، پیش خود فکر کرد چگونه باید نزد امام باقر برود. اما وقتی شربت را نوشید، شفا یافت و گریه کنان نزد امام رفت و دست و سر او را بوسید.
امام فرمود:«چرا گریه می کنی؟»
محمد بن مسلم عرض کرد:« به دلیل غربتم، دوری راهم، تنگی معیشت و ناتوانایی از اینکه خدمت شما باشم و شما را زیارت کنم.»
حضرت باقر علیه السلام فرمود:« درباره‌ی غربتی که گفتی بدان که امام حسین علیه السلام برای تو اسوه و الگوست که از ما دور است.
درباره‌ی دوری وطن بدان که مؤمن در این دنیا غریب است و در بین این خلق بخت‌برگشته ناشناخته است تا به رحمت الهی بپیوند. درباره‌ی تنگی معیشت بدان که خداوند برای دوستان و اهل مودّت ما این‌گونه خواسته است. و اینکه دوست داری با ما باشی و به ما بنگری، بدان که جزای تو با خداوند است.»
[2] - کتاب علی(ع) : براساس روایات فراوانی از قرن دوم هجری، کتاب علی مجموعه‌ای از سخنان محمد، پیامبر اسلام، است که که علی بن ابی‌طالب گردآوری کرده‌است. یک نقل قدیمی صحنه‌ای را نقل می‌کند که علی در پیش محمد مطالبی را که از او می‌شنوید بر روی ورقی از پوست می‌نوشت. روایتی دیگر می‌گوید که فقیه مکه در اوایل قرن دوم از این کتاب آگاه بود و مطمئن بود که نوشتهٔ علی است.
در مورد محتوای کتاب گفته شده‌است که کتاب شامل همهٔ چیزهایی که مردم به‌آن نیاز دارند مانند مواردی در احکام حلال و حرام و حتی دیهٔ خراش‌ها بود. وجود مطالبی در مورد جفر نیز روایت شده‌است.
این کتاب از جمله میراث خاندان پیامبر توصیف شده‌است؛ به این معنی که در سلسلهٔ امامان شیعه دست به دست منتقل شده و آنان را از دانش ویژه‌ای آگاه می‌کند که باعث برتری آنان بر دیگران از جمله دانشمندان می‌گردد. باور این چنین بوده‌است که این کتاب در اختیار امامان شیعه سجاد، محمد باقر و جعفر صادق بود و این دو امام اخیر به وفور از آن روایت کرده‌اند. امامان دیگر نیز از آن کتاب روایت کرده‌اند. این روایات در مورد احکام فقهی است، اگرچه روایات باطنی هم وجود دارد.
کتاب‌های دیگری نیز در سده‌های اولیه پس از اسلام در فضل علی بن ابی‌طالب نوشته شده‌اند که گاهی «کتاب علی» نامیده شده‌اند ولی با کتابی که توصیف شد متفاوتند.
امام صادق(ع)
ای دل اگر ایسته سن تاپاسان عمر سرمدی[1]
دوت ذیل عشق صادق آل محمّدی
بنیاد ائدوبدی دین حقی جدّ امجدی[2]
احیا اولوب او شاهیله اول دین احمدی
امام صادق(ع)
ای روی تو جلوۀ حدائق[1]
داغ تو صفا دِه شقایق
وارسته ز قید هر تعلّق[2]
آزاده ز رشتۀ علایق
امام صادق(ع)
خداوندا گواه اول عمرومون آخر زمانینده
بو صادق بنده وین امنیّتی یوخ دودمانینده
گوزومده روز روشن شام تاریکه اولوب تبدیل
خیال سلطنت وار منده منصورون خیالینده
ربیعین اوغلی گلدی بیر گئجه بیردن بیره غافل
ائوی تفتیش قیلدی آلتین اوستون اوز مکانینده
حضرت صادق(ع)
دیولّه بیزلره عالمده جعفری مذهب
عیاندی مسئله، روشندی گون کیمی مطلب
امام جعفر صادقدی رکن دین مبین
اودور مروّج احکام و مذهب و آئین
آتاسی حضرت باقردی حجّت باری[1]
آناسی بنت محمّددور ، امّ فروه[2] یقین
یازولّا هجرتین هشتاد اوچومجی سالینده
قدم بو عالم امکانه قویدی بو شه دین
[1] - باری : پروردگار – آفریننده.
[2] - امّ فروه : ام فروه، همسر امام باقر و مادر امام صادق علیهم السلام، دختر قاسم بن محمد بن ابی بکر بود. نام وی فاطمه یا قریبه و ام فروة کنیه اش بود.
فاطمه دختر قاسم بن محمد بن ابى‌بكر و فرزند اسماء دختر عبدالرحمن بن ابى‌بكر كه با كنيه ام‌فروه شهرت داشته، مادر امام صادق علیه‌السلام و همسر بافضيلت امام باقر علیه‌السلام بوده است.
ام‌فروه، مادر امام صادق علیه‌السلام اضافه بر مقام بلند عرفان و تقوى و ارزش‌هاى عميق اخلاقى و انسانى، آن طور كه كلينى و مامقانى و برقى نوشته‌اند: وى به عنوان بانوى صحابى و راوى حديثهم، از فرزند عالي‌مقام خويش، امام ششم معرفى شده است.
اين بانوى بلندمقام، مادر امام و همسر امام است و آن طور كه از مسعودى روايت شده، وى از تمام بانوان عصر خويش در مقام تقوى و پرهيزكارى سرآمد و ممتاز بوده است. امام صادق علیه السلام درباره مادرش فرموده است: مادرم مؤمن، متقی و نیکوکار بود و خدا نیکوکاران را دوست دارد.
امام صادق(ع)
حسین ذکرینه گوگلوم اگرچه شایقدور
ولی بو یرده خیالیم امام صادقدور
بلا بو رسمیدی اهل ولادن آیریلماز
اودور امام همیشه بلادن آیریلماز
دیوب بلایه بَلی یکسر عترت یاسین
خلا کلامیدی چون سینی یادن آیریلماز
بلا و محنت اسیری امام صادقه باخ
دوزر بلایه غم و ابتلادن آیریلماز
ایدوب او سروری خانه نشین بنی عبّاس
تقیّه[1] محنتی اول مقتدادن آیریلماز
[1] - تقیّه : تَقیه، اصطلاحی دینی است به معنای ابراز عقیده یا انجام دادن کاری بر خلاف نظر قلبی خود به دلایلی خاص. تقیه در لغت به معنای نگاه داشتن، پرهیز کردن و پنهان نمودن است. در منابع اسلامی، تقیه به معنای نگاهداری خود از صدمه دیگری است از راه ابراز موافقت با او در گفتار یا رفتارِ مخالف حق و به تعبیر شیخ مفید پنهان کردن حق و پوشاندن اعتقاد به آن در برابر مخالفان، به منظور اجتناب از ضرر دینی یا دنیایی است. در تقیه، بر خلاف نفاق که موضوع آن تظاهر به حق و پنهان کردن شرک و باطل است، شخص مؤمن به دلیل ترس از زیان مالی یا جانی برای خود یا دیگری، از اظهار حقیقت خودداری می‌کند. ادله قرآنی، روایی و عقلی بر جواز تقیه دلالت دارند. از جمله اغراض عقلایی که می‌تواند تقیه را موجه سازد، مصون ماندن شخص یا گروه تقیه کننده از تعرض ظالمان و رهایی از خطرهایی مانند حبس، تبعید، قتل، مصادره اموال و محرومیت از حقوق قانونی است.
بحث تقیه در قرون نخستین هجری از مباحث متداول کلامی و فقهی بوده است، زیرا از یک سو می‌بینیم که بسیاری از عالمان امامیه متقدم، آثاری با عنوان التقیه تألیف کرده‌اند و از سوی دیگر نقل شده که برخی نحله‌ها، مانند خوارج، قائل به جواز تقیه بوده‌اند. در ماجرای محنت در عصر مأمون، بنا به نقل مورخان برخی دانشمندان به سبب تهدید و ارعاب خلیفه، مجبور به پذیرفتن ظاهری نظریه خلقِ قرآن شدند که می‌توان آن را مصداق تقیه دانست.
شیعیان بیش از سایر پیروان مذاهب اسلامی به التزام به روش تقیه شهرت یافته‌اند. علت این گرایش را وجود عناصر باطنی در برخی فرقه‌های شیعی، و فشارهای گوناگون اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و... دانسته‌اند. برخی نویسندگان اهل سنّت، تقیه را از نقاط ضعف شیعیان دانسته‌اند و علمای شیعه به این انتقادات پاسخ داده‌اند.
«فال بد زدن شرک است!»
«طِیَره» طیره در دوران جاهلیت مرسوم بوده است. مردم جاهلی هنگام سفر و انجام دادن کارهای مهم به رخدادها، پرندگان و حیوانات، فال بد زده و به سبب آن از انجام دادن کار یا رفتن به سفر خودداری می‌کردند[1].
«طیره» به معنای دیگر «فال بد زدن و اعتقاد به آن» است. رسول اکرم(ص) در مورد آن فرموده است : «الطیره شرکٌ»[2] یعنی کسی که در نظام عالم فال بد را منشأ اثر بداند و در مقام توحید افعالی [3] برای خداوند شریک قرار داده است و از آن حضرت روایت شده : «اگر کسی به علّت فال بد زدن از راهی که می رود ، برگردد و از تصمیم خود منصرف شود با این کردارش برای خداوند شریک قرار داده است.»[4]
[2] - حیوه الحیوان ج 2 ص 66.
[3] - توحید افعالی : اعتقاد به این که تمام جهان و کلیه اعمال (اعم از فعل اختیاری و غیر اختیاری) با علت و معلولش، فعل و کار خدا و ناشی از اراده او است. و احدی در افعال او از قبیل خالقیت ، رزاقیت و غیره شریک نیستند. تمام آن چه در خارج تحقیق پیدا می‌کند اعم از فعل اختیاری مانند سخن گفتن، راه رفتن یا غیر اختیاری مانند درخشش خورشید ، لزرش دست مرتعش، فعل و کار خدا است.
[4] - حیوه الحیوان ج 2 ص 66.
«ائمّه و قدرت تصرّف در تکوین»
یکی از صفات ائمّه که در زیارت جامعۀ کبیره به آن اشاره شده است «حَمَلَۀَ کِتاب الله» می باشد. و «حامل کتاب الهی» کسی است که «آگاه ، مسلّط و محیط بر کتاب تدوین و تکوین الهی باشد و کسی جز امام معصوم(ع) چنین علم گسترده ای ندارد.»[1]
کسی که «حامل کتاب» باشد و عالم به آن گردد از قدرت فوق العاده ای برخوردار می گردد که می تواند در نظام تکوین[2] تصرّف کند. یکی از اطرافیان حضرت سلیمان(ع) به تصریح قرآن ، به بخشی از «علم کتاب» دست یافته بود ، از چنان قدرتی برخوردار بود که در یک چشم برهم زدن تخت سلطنتی «ملکۀ سباء[3]» را نزد حضرت سلیمان(ع) حاضر کرد.
چرا هنگام دعا دو دست خود را به طرف آسمان بلند می کنیم؟
ابو بصیر[1] از امام صادق (ع) نقل کرده که امیرالمومنین(ع) فرمود :
«هر گاه یکی از شما نمازش تمام شد دو دستش را به طرف آسمان بلند کند و دعاء نماید.»
ابن سبا عرض کرد :
«یا امیرالمومنین آیا خدا در همه مکان ها نیست؟»
[1] - ابوبصیر لیت بن بختری مرادی از اصحاب بزرگ امام صادق علیه السلام بود.
امام صادق او و سه تن دیگر از اصحابش را به بهشت بشارت داده و فرموده بود:
آنان چهار انسان والا مقام و امینان الهی بر حرام و حلال هستند. اگر این چهار تن نبودند، ثمره نبوّت از بین می‌رفت. ( سه تن دیگر عبارت بودند از :بردی بن معاویه عجلی، محمد بن مسلم و زراره.)
ابوبصیر کنیه‌ای مشترک میان یحیی بن قاسم ِ نابینا و لیت بن بختری است. در منابع تاریخی، این دو شخصیت به دلیل یکی بودن کنیه‌شان گاهی با هم اشتباه شده‌اند ولی ابوبصیر معروف همین لیت بن بختری است.
تحفه الاحباب، شماره 554، ص 422 از رجال نجاشی
چرا ترک کننده نماز کافر است؟
مسعده بن صدقه[1] گوید از امام صادق(ع) شنیدم زمانیکه از آن سرور سوال شد که چرا به زانی[2] کافر گفته نمی شود ولی به تارک الصلاه[3] را کافر خوانده اند؟ و دلیل آن چیست؟
آن حضرت فرمودند :
زیرا زانی و امثال او به خاطر شهوتی که بر آنها غالب شده مبادرت به اینمعصیت می کنند ولی تارک نماز ، آنرا ترک نکرده مگر صرفاً به خاطر خوار شمردن این عبادت الهی.
[1]- مسعده بن صدقه از راويان و اصحاب امام صادق عليهالسلام است، شيخ ابوجعفر طوسي ميگويد: اين محدث از اهل سنت بود، و هارون بن مسلم از وي روايت ميکند، از روايات او معلوم ميگردد که از ثقات ميباشد، زيرا روايات او متقن و متين است، و از اين جهت روايات او را مورد استناد قرار داده‌اند.
اگر در اخبار منقوله او دقت کنيم، معلوم ميگردد که روايات او از جهت اتقان کمتر از روايات جميل بن دراج و يا حريز بن عبدالله نيست بلکه از آنها محکمتر نيز ميباشد، يکي از آثار مسعده بن صدقه کتابي بنام خطب اميرالمومنين عليهالسلام بوده که در کتب رجال باو نسبت ميدهند(منتهی المقال ص 300)
-
[2]- زناکار
[3]- ترک کننده نماز