هیأت شیفتگان بقیه الله الاعظم(عج) ارومیه

تولد حضرت زهرا(س)

در مورد تاریخ تولد حضرت فاطمه (س) بین مورخان اختلاف وجود دارد علمای بزرگ شیعه[1] معتقدند حضرت زهرا(س) در 20 جمادی الثانی  سال 5 بعثت در مکه[2] متولد شده است.

 اما بزرگان اهل سنّت از قبیل ابن سعد [3] ، طبری [4] ، بلاذری [5] ، ابن اثیر [6] ، ابوالفرج اصفهانی[7] ،  محمد بن اسحاق[8]  و ابن عبد البر[9]  تولد حضرت زهرا (س) را 5 سال قبل از بعثت می دانند و تقریباً همگی نوشته اند «سالی که قریش خانه کعبه را می ساختند.»

قرینه ای که موجب تقویت کلام علمای شیعه در مورد تاریخ تولد حضرت زهرا (س) وجود دارد ارتباط آن با معراج پیامبر(ص) و نزول غذای بهشتی است[10] است که فرموده :

«در شب معراج سیب بهشتی به من دادند و نطفه دخترم زهرا (س) از آن تکوین یافت.»[11]

به نظر نگارنده برخی مورّخان به دلیل اینکه تکوین نطفه از میوه بهشتی نوعی فضیلت به شمار می آید خواسته اند با تحریف و انتقال تولّد حضرت زهرا (س) به قبل از بعثت از فضائل خاندان عصمت بکاهند.

چرا تاریخ وقایع اسلام به درستی روشن نیست؟

علت روشن نبودن تاریخ وقایع اسلام مخصوصاً در سالهای نخست و نزدیک بعثت این است که در آن زمان ضبط رویدادهای ناریخی معمول نبوده است و رویدادهای مهم ناخواگاه مبدأ تاریخ قرار می گرفتند چنانچه هنوز هم در بین برخی از ما نیز مرسوم است : سالی که سیل آمد ، سالی که زلزله آمد و ...

ظاهر است که برای مردم معاصر آن دوره تاریخ رویداد مسلّم است امّا بعد از مدّتی خود آن حادثه نیز با گذشت زمان در بین مجهولات قرار گرفته و فراموش شده و یا دچار اختلاف در بیان می گردد.

وقایع تاریخ اسلام هم از این قاعده مستثنی نبوده و همین امر و داشتن تعصبّات عقیدتی و برخی عوامل دیگر از قبیل اشتباه و فراموشی و ... موجب اختلاف در بیانات مورّخان شده است.

در هر صورت ثمره بحث در مورد تاریخ میلاد حضرت زهرا(س) این است :

1-  با روایات مورخان شیعه میلاد بعد از بعثت و از تکوین نطفه بهشتی بوده و این خود از فضائل حضرت فاطمه (س) است.

2- با روایات مورّخین اهل سنّت میلاد قبل از بعثت بوده و در سال تعمیر خانه کعبه بوده است.

کیفیّت ولادت

پیامبر اکرم(ص) در ماه شعبان  همراه با عده ای از اصحاب خویش در «ابطح» هم نشسته بودند ناگهان جبرئیل امین با هیبت اصلی خود بر پیامبر (ص) نازل شد وعرض کرد :

« امر خدای تعالی بر آن است که 40 شبانه روز از همسر خود خدیجه(س) دوری نمایی»

پیامبر عمّار یاسر را نزد حضرت خدیجه فرستاد تا او را از امر پروردگار آگاه نماید و بگوید چاره ای جز انجام آن نیست و این امر خیر محض است و بشارت باد تو را که خداوند به وسیله تو بر فرشتگان مباهات می کند.

پیامبر (ص) در این مدّت در خانه فاطمه بنت اسد (س) اقامت نمود وقتی که 40 شبانه روز به اتمام رسید  جبرئیل  امین دوباره  بر پیامبر(ص)نازل شد وگفت:

ای محمد (ص)خداوند به تو سلام  می رساند و فرموده  است  که خود را برای دریافت هدیه ای  از طرف من آماده کن.

پس میکائیل با طبقی از غذا ها  وطعام های بهشتی  بر پیامبر (ص) نازل شد وگفت: پروردگار تو را امر فرموده است که امشب با این غذا افطار نما.

پیامبر(ص) در هنگام افطار به خانواده اش می فرمود تا در خانه را باز بگذارند تا هر که می خواهد با ایشان هم غذا  شود. ولی آن شب چون هنگام افطار رسید به حضرت امیر المومنین امر فرمود که درب خانه را ببندد چرا که این غذا برای غیر او حرام بود.

پیامبر (ص) از آن طعام ها که خرما و انگور بهشتی بود تناول فرموده سپس جامی از آب خوردند. پس جبرئیل امین آبی از آبهای بهشتی بر دستان مبارکش ریخت و میکائیل دستان حضرت را شست  و اسرافیل با دستمال بهشتی آنها را خشک نمود.

بعد از خوردن غذا پیامبر(ص)تصمیم گرفت  تا نماز (مستحبی)بخواند که جبرئیل ایشان را منع کرد و گفت:

در این لحظه نماز خواندن برای تو جایز نمی باشد واکنون وظیفه تو اینست که به نزد خدیجه (س) بروی که خداوند بزرگ می خواهد در این شب از نسل تو فرزندانی پاک خلق نماید.

سپس پیامبر اکرم(ص) به خانه حضرت خدیجه (س) رفت و بدین ترتیب نور حضرت فاطمه(س) دررحم  حضرت خدیجه(س) به وجود آمد.[12].

پیش از تولّد حضرت فاطمه سلام الله علیها، خداوند در معراج، بشارت تولّد ایشان را به نبی خاتم صلّی الله علیه و آله و سلم داده و فرموده بود:

یا مُحَمَّد! إِنَّ اللهَ تَعَالَی یبَشِّرُكَ بِفَاطِمَةَ مِنْ خَدِیجَةَ بِنْتِ خُوَیلِدٍ...؛

ای پیامبر! خداوند [ولادت] فاطمه را از خدیجه، دختر خویلد به تو بشارت می دهد[13].

نکات روایت

1-  اوّل این كه جبرئیل علیه السلام با هیبت اصلی خود (با بال های گسترده) بر پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم فرود آمد. این مسئله نشان می دهد كه حامل پیامی بسیار مهم برای پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم بوده است.

2-  واژه «یأْمُرُكَ؛ خداوند به تو دستور می دهد» است. این نكته، متضمِّن این معناست كه دستور لازم الاجرا و دارای وجوب فوری است؛ زیرا خداوند از عشق فراوان پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم و حضرت خدیجه سلام الله علیها به یكدیگر آگاه بود و می دانست چنین دستوری بر آن دو حضرت، سنگین و مشقّت بار است.

3-           روزه گرفتن، قیام و عبادت شبانه در طول مدّت چهل شبانه روز

در بخشی از حدیث آمده است:

پیامبر در این چهل روز، روزه دار بود و در شب به عبادت می پرداخت.

این امر نشان دهنده این است که امری مهم در راه است.

4-           پایان چهل روز، نزول جبرئیل و میكائیل برای تحفه الهی

5-             افطار با غذای مخصوص دربار الهی، معجونی از بهشت

جبرئیل علیه السلام به پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم گفت:

پروردگار به تو دستور می دهد كه از این غذا افطار كنی.

كَشَفَ الطَّبَقَ فَإِذَا عِذْقٌ مِنْ رُطَبٍ وَ عُنْقُودٌ مِنْ عِنَبٍ فَأَكَلَ النَّبِی پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم مِنْهُ شِبَعاً وَ شَرِبَ مِنَ الْمَاءِ رِیاً وَ مَدَّ یدَهُ لِلْغَسْلِ فَأَفَاضَ الْمَاءَ عَلَیهِ جَبْرَئِیلُ وَ غَسَلَ یدَهُ مِیكَائِیلُ وَ تَمَنْدَلَهُ إِسْرَافِیلُ ارْتَفَعَ فَاضِلُ الطَّعَامِ مَعَ الْإِنَاءِ إِلَی السَّمَاءِ؛

ظرف را آشكار ساخت. در آن، خوشه ای خرمای تازه و خوشه ای انگور بود.رسول خدا پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم از آنها میل فرمودند. بعد از آن، آب نوشید تا سیراب شد. پس اراده فرمود دست های خود را بشوید؛ جبرئیل علیه السلام بر دست هایش آب ریخت. میكائیل آن را شست وشو داد و اسرافیل با دستمالی خشك كرد. آنگاه اضافه غذا را با ظرف آن به طرف آسمان بردند.

نكته اوّل: یكی دیگر از فرشتگان الهی، یعنی اسرافیل علیه السلام، به عنوان یك خدمت كار در این زمان و برای این موضوع حضور یافته است.

نكته دوم: در بخشی از حدیث آمده كه حضرت علی علیه السلام می فرمایند:

روش پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم این بود كه هنگام افطار به من دستور می داد در را باز كنم تا اگر كسی می خواست غذا بخورد، وارد شود؛ ولی در آن شب به من فرمودند: كنار در بنشین و كسی را راه نده؛ زیرا خوردن این طعام بر غیر من حرام است.

پس می توان گفت این غذا با غذاهای دنیایی بسیار فرق داشت؛ بلكه در میان مائده های الهی نیز غذای مخصوص دربار الهی بود.

نكته سوم: در مورد نوع غذایی كه باعث انعقاد نطفه وجود حضرت زهرا سلام الله علیها در جسم پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم گردید، چندین نظر بیان شده است:

1- خرما و انگور (همان)؛

2- سیب بهشتی از درخت طوبا؛

3-  آمیخته شدن عرق جبرئیل؛

4- خرما به تنهایی.

از میان موارد فوق، سیب بهشتی از بقیه اهمّیت و شهرت بیشتری دارد. از همین روست كه در زیارت نامه آن حضرت، ایشان را «تفاحه الفردوسِ و الخُلدِ؛ سیب بهشتِ فردوس و خلد» خطاب قرار می دهیم.

امّا می توان این نكته را نیز عنوان نمود كه هر سه مورد، یعنی سیب، انگور و خرما از بهشت برای پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم آمده بود و با توجّه به دو نكته، می توان بین هر سه میوه جمع نمود:

الف) از مهم ترین درختان بهشتی، درخت طوبا است. در فرمایش امام رضا علیه السلامخطاب به اباصلت آمده است:

إنَّ شجرةَ الجَنَّةِ تَحمِلُ أنواعاً... وَ لَیست كَشَجرةِ الدُّنیا؛

همانا درخت بهشتی انواع میوه ها را دارد و مانند درخت دنیایی نیست. بنابراین درخت طوبا می تواند هر نوع میوه ای را در بر داشته باشد.

ضمن این كه در برخی از روایات، نام اختصاصی از میوه برده نشده و فقط اشاره شده كه جبرئیل علیه السلام از میوه های طوبا به پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم دادند؛ مانند این حدیث:

هنگامی كه عایشه به بوسیدن مكرّر حضرت فاطمه سلام الله علیها توسط پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم اعتراض كرد، رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلم به او فرمودند:

یا عَائِشَةُ! إِنِّی لَمَّا أُسْرِی بِی إِلَی السَّمَاءِ دَخَلْتُ الْجَنَّةَ فَأَدْنَانِی جَبْرَئِیلُ مِنْ شَجَرَةِ طُوبَی وَ نَاوَلَنِی مِنْ ثِمَارِهَا فَأَكَلْتُهُ فَحَوَّلَ اللهُ ذَلِكَ مَاءً فِی ظَهْرِی فَلَمَّا هَبَطْتُ إِلَی الْأَرْضِ وَاقَعْتُ خَدِیجَةَ فَحَمَلَتْ بِفَاطِمَةَ؛

ای عایشه! هنگامی كه به معراج رفتم، به بهشت وارد شدم. جبرئیل علیه السلاممرا به نزدیك درخت طوبا برد و از میوه های آن به من داد. پس آن را خوردم. خداوند آن را به آبی در پشت من تبدیل كرد و هنگامی كه به زمین فرود آمدم در اثر مواقعه با خدیجه سلام الله علیها، به فاطمه سلام الله علیها باردار گشت.

ب) خوردن این میوه ها در مراحل مختلف صورت گرفته است. در معراج، بحث میوه سیب و درخت طوبا برای پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم مطرح شده و بعد از آن، در زمین رطب و انگور و در جمع باعث ایجاد نطفه آن بانوی اسلام گردیده است و به نظر می آید آمیختگی عرق جبرئیل علیه السلام در موقع حمل آن غذا صورت گرفته باشد؛ نه به عنوان یكی از اجزای اصلی.

6- تعجیل پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم در مواقعه با حضرت خدیجه سلام الله علیها به امر الهی
پس از آنكه پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم از آن غذای بهشتی و الهی خورد، برخاست تا برای نماز آماده شود. جبرئیل علیه السلام او را از نماز خواندن منع نمود و به او فرمود:

الصَّلَاةُ مُحَرَّمَةٌ عَلَیكَ فِی وَقْتِكَ حَتَّی تَأْتِی إِلَی مَنْزِلِ خَدِیجَةَ فَتُوَاقِعَهَا فَإِنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ آلَی عَلَی نَفْسِهِ أَنْ یخْلُقَ مِنْ صُلْبِكَ فِی هَذِهِ اللَّیلَةِ ذُرِّیةً طَیبَةً فَوَثَبَ رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلم إِلَی مَنْزِلِ خَدِیجَةَ؛

اكنون وقت نماز نیست؛ بلكه باید به خانه خدیجه سلام الله علیها روی و با وی همبستر گردی. خداوند اراده فرمود كه امشب از صلب شما فرزندی پاك بیافریند.رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلم به دنبال این فرمان، فوری به طرف خانهخدیجه سلام الله علیها روان گردید.

7- احساس بارداری در همان لحظات اوّل برای حضرت خدیجه سلام الله علیها

در آن شب نورانی، نطفه حضرت فاطمه سلام الله علیها به امر الهی از صلب نبوّت به رحم مطهّر منتقل شد و این نكته مهمّی بود كه در جمله حضرت خدیجه سلام الله علیها، هویداست؛ این كه برخلاف تمام انعقاد نطفه ها، حضرت خدیجه سلام الله علیها از همان لحظه متوجّه باردار شدن خود گردید.

تهیه و تنظیم : وحید معصومی